|
Gevolgen
Als we spreken over de gevolgen van seksueel geweld dan zijn die niet per persoon het zelfde. Er zijn gevolgen die meer typerend zijn voor de slachtoffers van seksueel geweld binnen het gezin, slachtoffers die misbruikt zijn door een bekende en slachtoffers die misbruikt zijn door een onbekende. Ik zal proberen (met behulp van verschillende bronnen) ze zo goed mogelijk te beschrijven.
De gevolgen van seksuele kindermishandeling
Seksuele kindermishandeling wordt vaak omschreven als traumatiserend: zo kwetsend dat het slachtoffer er diepe, moeilijk te genezen psychische wonden aan overhoudt. Net als oorlogsslachtoffers word je als seksueel mishandeld kind gesoleerd en gedwongen te zwijgen. Je kunt het gevoel krijgen "met de vijand te heulen", medeplichtig te zijn aan wat je overkomt. Uit lijfsbehoud ga je soms met de misbruiker meedenken en schakel je je gevoelens uit. De gevolgen van seksuele kindermishandeling zijn daarom wel vergeleken met de gevolgen van een verblijf in een concentratiekamp.
Toch is uit diverse onderzoeken gebleken dat niet alle seksueel misbruikte kinderen daar in een later leven een trauma aan overhouden. Ieder mens gaat anders om met nare, pijnlijke of gruwelijke ervaringen. Veel hangt af van de aard en de duur van het misbruik en van de eerste reactie bij openbaarmaking. Ontkenning en bagatellisering van het misbruik door een vertrouwensfiguur of anderen uit de naaste omgeving kunnen veel schade aanrichten. Ook de tijd die verstrijkt voordat een slachtoffer gaat praten is van belang.
Toch zijn er verschillende reacties die vaak terug komen.
Wantrouwen en loyaliteitsconflicten
De volwassen mensen in de omgeving van een kind zijn meestal de personen van wie je als kind houdt en afhankelijk bent. Misbruikt worden door zo'n persoon ondergraaft daarom het basisgevoel van veiligheid. Wantrouwend in het leven staan is daarvan het gevolg. Veel slachtoffers van seksuele kindermishandeling hebben problemen met het aangaan van diepere relaties. Anderen storten zich juist in onveilige relaties waardoor het seksueel geweld zich herhaald.
Omdat de dader vaak toch iemand is van wie het kind houdt is hem of haar "verraden" vaak een moeilijke zaak. Veel kinderen komen in loyaliteitsconflicten terecht. Vaak is er ook sprake van een schaamte- en verantwoordelijkheidsgevoel.
Moeite met grenzen stellen
Veel mensen met sekuseel-misbruik-ervaringen vinden het moeilijk grenzen te stellen. Verwonderlijk is dat niet: de pleger heeft zich immers niets gelegen laten liggen aan het nee van het kind, of dat nu hardop of alleen met het lichaam ter uitdrukking werd gebracht. En dat gebeurde juist in een levensfase dat de eigen wil, en de grenzen van kinderen nog volop in ontwikkeling zijn. Daarom wordt het gevoel van grenzen te hebben, baas te zijn over het eigen leven, verstoord. "Nee" zeggen kost dan, ook in het latere leven, grote moeite.
Splijting
Om overweldigende gevoelens de baas te blijven en zich aan de pijn van het gebeuren te ontrekken, kan het kind haar toevlucht hebben gezocht tot het splitsen van emoties, lichamelijke sensaties en de waarneming daarvan. Veel slachtoffers van seksueel (kinder)misbruik vertellen dat ze op het moment van het misbruik uit hun lichaam wegvluchtten, er 'niet waren'. Dit kan leiden tot zo'n vergaande verdringen van de gebeurtenissen dat het slachtoffer deze zich later niet meer herinnert. Veelal worden hiermee ook gevoelens, zoals woede en verdriet, uit het bewustzijn verbannen. Later kan het moeilijk zijn deze weer "boven water" te krijgen. Slachtoffers van seksueel misbruik maken daarom regelmatig melding van een gevoel van innerlijke leegte.
Een voortdurende opeenstapeling van seksueel misbruikervaringen kan leiden tot ernstiger vormen van splijting: de dissociatieve identiteitsstoornis (DIS). Dit is een manier om te pijnlijke en overweldigende gevoelens helemaal buiten het bewustzijn te houden. Bij DIS heeft het slachtoffer zichzelf daartoe opgesplitst in verschillende persoonlijkheden. Bijvoorbeeld: als vader Anneke pijn deed, vluchtte Anneke in haar fantasie naar Jannie, haar andere (sub)persoonlijkheid. In het latere leven kunnen deze "subs" blijven bestaan, soms zonder dat de persoon in kwestie zich bewust is van hun bestaan. Mensen met DIS kunnen dan bijvoorbeeld niet terughalen hoe ze op een bepaalde plaats terecht zijn gekomen en wat ze daar hebben gedaan.
Verstoorde seksuele ontwikkeling
Een seksueel misbruikt kind komt met volwassenen seksualiteit in aanraking op een leeftijd dat het daar zelf geen behoefte aan heeft. Die kennismaking gaat veelal met dwang, geweld en pijn gepaard. De eerste kennismaking met seksualiteit is dus een nare ervaring. Daarom beleven ze als volwassenen vaak weinig plezier aan het eigen lichaam en aan seksueel contact. Vrijen is niet leuk, maar beangstigend. Onbevangen genieten is er niet bij. Seksualiteit kan echter ook iets zijn wat voortdurend wordt opgezocht. Seks is een vanzelfsprekendheid geworden bij elk contact, ook al hoeft dit niet altijd prettig te zijn. Het is de vertrouwde manier geworden om aandacht en 'liefde' te krijgen.
Afkeer van zichzelf
Mensen die als kind seksueel misbruikt zijn, hebben daardoor vaak een hekel aan zichzelf gekregen: anders gezegd, ze hebben een negatief zelfbeeld. Vaak zijn slachtoffers ook erg onzeker en hebben ze moeite te bepalen wat ze willen en plezierig vinden. Ze laten zich eerder leiden door wat (ze denken dat) de buitenwereld wil, dan door wat ze zelf willen. Over dat laatste tasten zij in veel gevallen in het duister.
De behoefte om de pijnlijke herinneringen te vergeten kan leiden tot verslaving aan alcohol of drugs. En door de verstoorde relatie met het lichaam kampen veel vrouwelijke slachtoffers met eetproblemen, in feite ook een vorm van verslaving. Ze ontwikkelen bijvoorbeeld anorexia nervosa en eten vrijwel niets, of krijgen boulimia nervosa, waarbij ze gigantische hoeveelheden voedsel in een keer naar binnen schrokken en weer uitspugen.
De afkeer van zichzelf uit zich vaak ook in depressies, zeker bij vrouwelijke slachtoffers. De depressieve gevoelens kunnen gepaard gaan met de onweerstaanbare drang zichzelf te verwonden.
Mannen uiten de afkeer van zichzelf vaak op een andere manier: namelijk in agressief gedrag, dat soms in misdrijven uitmondt.
Lichamelijke klachten
Op fysiek gebied kunnen de pijn van en de weerzin tegen het gedwongen seksueel contact leiden tot langdurige menstruatiestoornissen en buikklachten. In de periode dat het seksueel misbruik zich afspeelt, is het slachtoffer vaak doodsbang zwanger te worden. Die angst is niet onterecht, want zwangerschap en geboorten als gevolg van seksueel misbruik komen meer dan eens voor.
In het volwassenen leven leidt het seksueel misbruik regelmatig tot ongewenste en fysiek niet verklaarbare onvruchtbaarheid. Ook maagpijn, hoofdpijn, slaapproblemen, stijve en verkrampte spieren, en concentratiestoornissen komen veel voor.
De gevolgen van seksueel misbruik op latere leeftijd?
Kinderen die zijn misbruikt, kunnen daar ook op volwassen leeftijd nog gevolgen van ondervinden, vooral als er indertijd niet goed op werd gereageerd. Volwassenen die in hun jeugd als incident te maken kregen met licht misbruik hebben geen grote kans op latere problemen. Volwassenen die in hun jeugd ernstig, langdurig misbruikt zijn kunnen klachten krijgen op vier gebieden:
Psychische klachten. De angst die het kind als slachtoffer heeft meege-maakt kan zich later uiten in angsten, paniekreacties, depressiviteit en slaapproblemen. Die reacties treden vooral op in situaties die lijken op de vroegere gebeurtenissen. Bijvoorbeeld, er niet tegen kunnen ergens alleen te zijn en bang te zijn achtervolgd te worden.
Relationele problemen. Een kind dat zich gebruikt en verraden voelt door iemand van wie het afhankelijk was, kan op latere leeftijd anderen nog maar moeilijk vertrouwen. Dat gaat gepaard met gevoelens van machteloosheid, onzekerheid, nietswaardigheid en eenzaamheid. Soms kan dat leiden tot problemen bij het opvoeden van de eigen kinderen.
Seksuele problemen. Seksuele toenaderingspogingen van de partner roepen meteen onaangename herinneringen op aan het misbruik. Bij sommigen is sprake van afkeer van partners en aanrakingsangst. Eigen kinderen worden heel angstig gemaakt voor mogelijk misbruik.
Gezondheidsklachten. Soms ontstaan lichamelijke problemen, zoals hoofdpijn, buikklachten, rugpijn, maagklachten en hyperventilatie, zonder dat daar een aanwijsbare lichamelijke oorzaak voor is.
|
